Aanvullend liedboek

Voor wie eens wat anders wil zingen in kerk, school of huis.

Na het verschijnen van Liedboek 2013 gevoelde ik [Dick Wursten] de onweerstaanbare drang om van het Oude Liedboek (1973) nog te redden wat er te redden viel. Een aantal liederen die LB2013 niet waardig waren bevonden, vond ik namelijk wel waardevol. Sommigen zelfs onmisbaar. Ik heb ze hier verzameld samen met andere liederen - vaak uit de Kerk der eeuwen - die ik voor vergetelheid wil bewaren. Een subjectieve collectie, om uit te putten als het gewone liedboek uitgeput is en/of u in ademnood raakt. Bent u musicus: koop dan (als u het nog niet hebt) het koraalboek: Liedboek voor de kerken. 491 gezangen. Koor- en orgeluitgave: een schatkamer vol schitterende zettingen, tegenwoordig voor een paar euro tweedehands te koop. Tenslotte: Veel geschrapte, vaak 19de eeuwse, liederen overleven op youtube, en/of Nederland zingt. Die hoef ik niet te redden, gesteld dat ik dat al zou willen. Ter harte gaan mij de verweesd achtergeblevenen, en de vondelingen. Die geef ik hier een plek.

[Het alfabetisch overzicht geeft u een idee wat voor liederen het zijn. De link rechts geeft u de kans om te zien of het echt iets is.]

*beginregel* (alfabetisch)		bron / link / bijzonderheid

*Al ruisen alle wouden* Jan Luyken is een excellente bevindelijke lieddichter. Gewoon zingen, en de melodie 'shall drive the message home' aan het eind van elk couplet. Het is het gemoed dat geraakt wordt, niet het verstand.		LB1973, gez. 433 webpagina
Alle volken, looft de Here 19de eeuwse tekst van J.P. Heye, via de Protestantenbond geliefd: Natuur en God, maar met meer 'tale kanaäns' (ps. 42) dan je denkt. Hier met de melodie uit NH bundel van 1938 (gezang 150)		LB1973, gez. 464 melodie uit Bundel 1938 webpagina
*Als Godes Zoon, de heerser over al* J. Revius Het slaaplied van Jacob Revius, op de melodie uit Valerius gedencklanck (De Engelse Farwel - o slaep, o soete slaep). De beeldspraak die ook van Bach bekend is over de 'slaap' als 'des Todes Bruder'		LB1973, gez. 276 webpagina
Blijf bij ons Heer, nu 't avond is [Ach bleib bei uns (Stegmann)] melodie: Mag ich Unglück nicht widerstahn Misschien niet voor de gemeentezang, maar als de cantorij eens iets wil zingen tijdens een vesper... vierstemmige zettingen ook meegegeven. Zorgvuldig uitgewerkte metaforen en heel fraaie melodie.		webpagina Ach, bleib bei uns cantorij
Christus mijn Heer, op u alleen [Allein zu dir, Herr Jesu Christ] Deze klassieker is misschien niet voor gemeentezang, maar kan door een goede zanger, of cantorij, prima in beurtzang gezongen worden met bijv. het orgel. Zettingen te over, rijke inhoud en een zeer voorname melodie.		LB1973, gez. 407 webpagina Allein zu dir cantorij
*Christus uit God geboren* [Herr Christ, der einig Gotts Sohn] Elisabeth Cruciger, 1524 Duits-Nederlands Sterke vrouwelijke bijdrage aan Luthers eerste gezangboek, Enchiridion (1524)		LB1973, gez. 158 LB2013, nr. 517 webpagina met achtergrond. Naar het origineel teruggebogen tekst
Daar is uit 's werelds duistere wolken Nicolaas Beets (19de E) originele tekst bij de melodie van Bastiaans (19de E). NB: Statig zingen, ook al zijn het kwartnoten.		LB1973, gez. 26 webpagina originele tekst van LB2013 (nr. 482 gebruikt enkel de eerste zin).
*De haan kraait dat de dag begint* (Aurelius Prudentius, fl. 400) De oudkerkelijke hymne 'ad gallicantus' van Prudentius, nr. 1 in zijn Cathemerinon, 12 gedichten geordend naar de tijd van de dag of de liturgische tijd van het jaar. Prudentius werd in deze liederen 'den Romeinen een Romein'...		LB1973, gez. 371 webpagina met achtergrond, diverse vertalingen. [metrum 8-8-8-8] kies gerust een andere melodie (bijv. gez. 373)
De Heer is mijn herder (Engelse melodie) [The Lord's my shepherd] Geliefde melodie 'Crimond' is opgenomen in LB2013 (23c), maar daar met een lelijke tekst. Hier een vierstemmige zetting met de oude tekst.		LB2013, nr. 23c webpagina alternatieve tekst
*De Heer richt op zijn berg* Willem Vogel herenigd met Willem Barnard		LB1973, gez. 27 LB2013, nr. 762 webpagina
De Heiland bij de hemelvaart, die teder afscheid nam, zei dat er weldra hier op aard' een trooster kwam... Harriet Auber (1773-1862): zeer geliefd Engels hemelvaartslied. Vertaling JWSN.		Hemelvaartslied Een plaats ontzegd webpagina
De koningsvanen gaan vooraan Vertaling (Schulte Nordtholt) met toelichting op de oude kruishymne van Venantius Fortunatus: Vexilla regis prodeunt... Over het kruis en de boom des levens.		LB1973, gez. 185 alternatieve tekst voor LB 2013, nr. 572 webpagina met duiding
De nacht, de moeder van de rust Jacob Revius Dit calvinistisch meesterstuk, poëtische bewerking van de klassieke avondhymne, mag niet ontbreken in een Nederlands gezanboek (Revius laat de biddende slaper rusten 'in Uw genade grondeloos').		LB1973, gez. 386 webpagina nachtgebed Revius 4-stemmige zetting
De trouw en goedheid van de Heer Door het schrappen van de coupletten 2-4 is dit biddende lied betekenisloos geworden. Het reliëf is weg. Vandaar de volledige versie.		LB1973, gez. 375 webpagina aanvulling met de weggelaten coupletten LB2013, nr. 207
Die in de dood gebonden lag [Christ lag in Todesbanden] Als je dit Paaslied van Luther zingt krijg je de oud-kerkelijke sequens Victimae Paschali laudes er zomaar bij: niet simpel, de tekst is complex, gelaagd, maar dus rijk aan betekenis.		LB1973, gez. 206 webpagina alternatief voor LB2013, nr. 618 met uitgebreide toelichting
Het *Dies Irae* Achtergrondinformatie met diverse vertalingen		webpagina achtergrondinfo
*Door uwe donkre sluier heen* Prachtig lied uit de 'moderne richting' van Johannes Helder. Met referentie naar 'de draad van Ariadne' en nog meer moois. De censuur die het Liedboek 1973 op de 'Griekse gedachten' uitoefende (schrappen van een couplet, herformulering) ongedaan gemaakt.		LB1973, gez. 472 webpagina
*Gethsemane die nacht moest eenmaal komen* De melodie van Herzliebster Jesu. Mooie meditatieve tekst van E.L. Smelik. Met verwijzing naar Pascal (zie hiervoor O liefde die verborgen zijt)		LB1973, gez. 180 webpagina
*Gij die der sterren schepper zijt* [Conditor alme siderum] Adventshymne uit de 7de eeuw. Bekend ook onder z'n latere vorm: 'Creator alme siderum'. Tevens standaardrepertoire in Luther's kerk. Klinkt door in latere hymnen. NL - J.W. Schulte Nordholt / ENG - J.M. Neale.		LB1973, gez. 226 webpagina met achtergrondinfo
Gij zijt mijn goed, mijn overvloed Mooi lied van Tom Naastepad, past - mede door de melodie - ook prima in de passietijd.		LB1973, gez. 366 webpagina
God als een vogel uit uw hand Vrije tekst van Bep Hagen: beeldrijk, mooie inventie. Slechts geringe poëtische kracht, toch verre te verkiezen boven veel hedendaags gerijmel.		Contrafacten (1988) ook voor de cantorij
God die het al geschapen heeft [Aeterne rerum conditor - Ambrosius] avondhymne Vertaling J.W. Schulte Nordholt		LB1973, gez. 382 webpagina avondlied alternatieve tekst LB 2013, nr. 236
God enkel licht Beetje stukgezongen lied, dat m.i. een tweede kans verdient.		LB1973, gez. 449 webpagina
Halleluja, eeuwig dank en ere Vooral vanwege het tweede deel, de bede 'Vader sla ons steeds in liefde gade'		LB1973, gez. 257 webpagina
*Heer zie ons aarzelend staan* Met de melodie van A.C. Schuurman		LB1973, gez. 340 webpagina Volwassendoop LB2013, nr. 349 alternatieve melodie
Het brood dat ons voor ogen staat Jaap Zijlstra's avondmaallied, in Liedboek 2013 opgenomen (nr. 389), maar met een zwakke melodie. Hier de melodie waarbij de tekst oorspronkelijk is geschreven (H. Schütz) bundel Contrafacten uit 1988.		Contrafacten (1988) Alternatieve melodie voor LB2013, nr 389 Avondmaal cantorij
Het pure witte licht van Gods aanwezigheid Eenvoudig diepzinnig Paaslied van Marijke de Bruijne. Het verplaatst je naar de hof van Jozef van Arimathea, die de hof van Eden wordt.		Uit 'Tussentijds' lied 171 webpagina
Het volk dat woont in Galilea Drie delen van een lang gedicht/lied (Kontakion) van Romanos de zanger (ca. 485 - ca. 560) over de Theofanie van Christus. Op de melodie van 'de tien geboden' (vertaling JWS) - 3x5 coupletten		Een plaats ontzegd webpagina Kerst, Epifanie Grieks-orthodox
Hoe zal ik u ontvangen Welke versie zal ik zingen? JJLtenKate vs SdVries		webpagina met alle info
*Ik heb gejaagd wel jaren lang* [Praten als Brugman ...] Dit middelnederlandse lied [in zeer vrije bewerking van Hendrik Pierson] was goed zingbaar èn bekend met de melodie uit de bundel NH 1938. Dus in ere hersteld. Herstelt ook de culturele band met het verleden, de tijd/taal/cultuur vanwaaruit wij zijn voortgekomen.		LB1973, gez. 471 webpagina met achtergrond
Ik hef tot God mijn bange stem Vrije "psalmberijming" van het begin van Psalm 77 door J.W. Schulte Nordholt. Opmerking: in couplet 2 zult u in het eerste stuk van de herhaling (regel 4) vier lettergrepen tekort komen. Mijn voorstel: dat couplet reciteren en de rest zingen.		Contrafacten (1988) naar Psalm 77 cantorij
Ik wil u loven levenslang Ad den Besten: vrije tekst geïnspireerd door psalm 145. Beetje gedateerd qua taal, maar de melodie/zetting doet je dat snel vergeten. Luisterlied dus.		Contrafacten (1988) naar Psalm 145 cantorij
*Ik wil mij gaan vertroosten* De aloude vertrouwde tekst, voor 't geval de nieuwe tekst u niet echt raakt.		LB1973, gez. 174 webpagina LB 2013, nr. 562 is een nieuw lied
In de ongerepte morgen Doop-levenslied van Wonno Bleij, met de melodie van John Stainer (love divine)		webpagina Dooplied (levenslied) alternatieve melodie voor LB2013, nr. 779
*In dulci jubilo* achtergrond en alternatieve teksten		webpagina Kerstlied
*Is God de Heer maar voor mij* completere tekstversie van dit contrafact van de hand van Paul Gerhardt.		LB1973, gez. 90 webpagina met duiding LB2013, nr. 902 is een ingekorte versie
Jeruzalem mijn vaderstad, mijn moederhuis... [Jerusalem, my happy home] Middeleeuwse droom van het Hemelse Jeruzalem, in tweede naïviteit berijmd door Willem Barnard. ongecensureerde tekstversie		LB1973, gez. 265 webpagina met veel achtergrondinfo
Jesu dulcis memoria [zie : O Jezus uw gedachtenis]
Jezus Christus, onze Heiland [die weerstond de oude vijand] Luthers bewerking van een Tsjechisch avondmaalslied, toegeschreven aan Johannes Hus. NB: niet te verwarren met het Paaslied van Luther dat dezelfde aanvangswoorden heeft (Liedboek, gezang 204) (vertaling AdB)		een plaats ontzegd webpagina Avondmaalslied pseudo-Johannes Hus (Luther)
Jezus is ons licht en ons leven prachtig lied met schitterende melodie èn zo mogelijk nog mooiere zetting van J.S. Bach.		LB1973, gez. 222 webpagina iets voor de cantorij?
Jezus, mijn verblijden [Jesu meine Freude] 6 coupletten in plaats van de gangbare 4. Ook diverse melodievarianten (o.a. J.S. Bach)		102 gezangen webpagina LB1973, gez. 428 LB2013, nr. 907
Komt kinderen niet dralen LB2013, nr. 799 heeft de tekst ingekort, en heeft het mooiste couplet (v.5) weggelaten.		LB1973, gez. 441 webpagina
Laat m'in u blijven, groeien, bloeien J.J.L. ten Kate's persoonlijke lied bij de gelijkenis van de wijnstok en de ranken.		LB1973, gez. 78 webpagina
Leer mij o heer uw lijden recht betrachten [Herzliebster Jesu] Meditatief lied, klassieker in de lijdenstijd op dè melodie van het Passielied tout court. Het Duitse origineel - zelf al een 18de eeuwse 'update' van het 17de eeuwse origineel, blijkt ook coupletten te bevatten die verrassend bij-de-tijd zijn --- alleen zijn die coupletten nu juist niet vertaald...		LB1973, gez. 177 webpagina
*Licht dat zoet en stralend schoon is* Schitterende sequens van Adam van St. Victor voor het Pinksterfeest. Niet voor gemeentezang, maar wie weet kan er wel iemand gregoriaans zingen (of het leren, of u nodigt eens iemand uit...). J.W. Schulte Nordholt heeft in elk geval een schitterende zingbare vertaling afgeleverd. Partituur (klik op het plaatje)		webpagina Pinksteren als u een Gregoriaans koor op bezoek heeft of de cantorij
Meester men zoekt u wijd en zijd Dit fraaie Scandinavische lied in een vertaling, die naam waardig.		LB1973, gez. 170 webpagina alternatief voor LB2013, nr 837
Midden in het leven zijn wij door de dood omgeven [Mitten im Leben..., media in vita] Luthers poging om de middeleeuwse sequens te redden. Blijft de moeite van het proberen (te luisteren, zingen) waard.		LB1973, gez. 272 webpagina cantorij
Noem d'overtreding, Heer die Gij begaan hebt [Herzliebster Jesu, was hast du verbrochen] De tekst van dit Passielied is gedateerd, zeker, maar dat zijn wij straks ook. Je belijdt je geloof in eenheid met de kerk "van alle tijden en alle plaatsen..." In dit lied beginnen de gedachten bij Augustinus, komen via de abdij van Fécamp en Lutherse meditatieboeken bij Heermann/Crüger en Bach terecht. Ze doorademen de Mattheüspassie en Jacqueline van der Waals heeft gepoogd ze ook in het Nederlands over te zetten.		LB1973, gez. 181 webpagina met achtergrondinfo en koorzetting Passietijd het oerkoraal Herzliebster Jesu
Nu de Heer is opgestaan [mundi renovatio] Paassequens van Adam van St. Victor, waarin de vernieuwing van de wereld in de lente en Pasen vervlochten zijn. Geen gemeentelied, maar wel belangrijk christelijk erfgoed. cantorij?		LB1973, gez. 202 webpagina met toelichting Pasen als lentefeest cantorij (meerstemmige partituur)
O eeuwige schepper van het al [Deus creator omnium - Ambrosius] ochtendhymne Vertaling J.W. Schulte Nordholt		LB1973, gez. 370 webpagina morgenlied alternatieve tekst LB2013, nr. 204
O eeuwge Vader, sterk in macht ...voor hen die zijn in nood op zee		LB1973, gez. 467 webpagina
O God die de gedachten der mensen ziet en leest Bredero in het Liedboek? Natuurlijk ! melodie van Psalm 130		LB1973, gez. 419 webpagina
*O grote God, o goede Heer* Op de melodie van het Onze Vader, schreef J. Revius een lied dat past bij de bekendste parabels. Meditatieve sfeer. Oud Nederlands, maar wel sommige sterke coupletten		LB1973, gez. 50 webpagina parabel-lied meditatief origineel:
*O Heer die onze vader zijt* Met de melodie (rest of Elton) uit LB1973 LB2013 heeft melodie (Repton) uit NEH.		LB1973, gez. 463 LB2013, nr. 836 webpagina Melodie: Rest of Elton
O hoe brandend van verlangen [Ad perennis vitae fontes] Wat het geloofsoog ziet als het vooruit kijkt in de tijd: het hemels Jeruzalem, in krachtige beeldtaal voor onze ogen geschilderd. Volledige tekst (20 coupletten), vertaald door J.W. Schulte Nordholt.		LB1973, gez. 277 webpagina
O hoogt'en diepte, looft nu God John Henry Newman Een fraai lied van een man van dit kaliber, dat laat je toch in je liedboek staan...		LB1973, gez. 461 webpagina
*O Jezus, uw gedachtenis* [Dulcis Jesu memoria] 12/13de eeuwse gebed/gedicht/lied (Jesu dulcis memoria), een meditatie over de zoete (zoet = mystiek codewoord voor heilzaam) naam van Jezus. Diverse vertalingen en melodieën. (o.a. de Engelse)		webpagina LB2013, nr 373 gewone liednotatie + alternatieven uit Engelse traditie cantorij bij het avondmaal?
O kom o kom Immanuel naar “Veni veni Emmanuel” Antifonen van het ‘Magnificat in de vespers van de week voor Kerstmis, Guillaume van der Graft (ps. Willem Barnard): Verzamelde liederen, nr. 191. melodie: ‘O kom, o kom Immanuel’ (Thomas Helmore, 1854). Barnards' eerste versie was een vertaling van het Engelse lied van J.M. Neale NB: hier opgenomen omdat LB2013 Barnards herziene versie van dit lied heeft verhaspeld.		LB1973, gez. 125 webpagina met info en alternatieven
*O leid mijn blindheid bij de hand* prachtig avondmaalslied uit de Engelse traditie. Als u het niet voor de tekst zingt, doe het dan voor de melodie.		LB1973, gez. 356 webpagina cantorij bij het avondmaal?
*O liefde die verborgen zijt* Lied voor de tijd voor/van Pasen, met een verwijzing naar Blaise Pascal's memorabele observatie: Jésus sera en agonie jusqu’à la fin du monde: il faut pas dormir pendant ce temps-là ('Pensées', fr. 749). Tekst: J.W. Schulte Nordholt Melodie: Christe die du bis dach end licht		LB1973, gez. 176 webpagina
*O morgen van verblijden* [Auf, auf, mein Herz mit Freuden] In LB2013 staat een nieuwe berijming van Sytze de Vries: O hart spring op van vreugde. Die blijft dichter bij het Duitse origineel, maar de versie van Ad den Besten heeft z'n eigen mérites. Vandaar		LB1973, gez. 214 webpagina
O onze Vader, trouwe Heer ["Vater unser" van M. Luther] Luthers catechetische berijming van het 'Vater unser', een bede per couplet, met toepassing. met koraalzetting van Bach.		LB1973, gez. 48 webpagina
O verbreker aller banden Sterke tekst, krachtige taal (eerder uitzonderlijk voor kerkliederen tegenwoordig). Prachtige melodie uit Freylinghausen's Gesangbuch. Een gedreven lied, waarin de vrijheid wordt gezocht, hartstochtelijk. Blijven zingen		LB1973, gez. 435 webpagina
O vrolijk levenslicht [Phoos hilaron] Phoos Hilaron (3de eeuws, grieks, avondlied), vertaald door Willem Barnard. melodie: Lofzang van Simeon (nunc dimittis)		webpagina oud grieks avondlied
*O zalig, heilig Bethlehem* Zo schoon, de tekst èn de melodie. En echt een Kerstlied van bij ons. Talloze sfeervolle zettingen, en variaties (blokfluit!).		LB1973, gez. 131 webpagina
Ruwe stormen mogen woeden [Wat zou ooit mijn hart vervaren? God heeft mij zijn zoon gegeven] Bekendste (enig overlevende?) couplet van een veel langer lied uit de Evangelische gezangenbundel (19de eeuw) en NH bundel 1938. in LB1973 waren nog 3 coupletten opgenomen.		webpagina
*Toen eenmaal God terneder kwam* [When God of old came down from heav'n] John Keble's Pinksterlied, een mooi lied, tevens pedagogisch geschikt om te wijzen op het gevaar van substitutietheologie.		LB1973, gez 243 webpagina Pinksteren
Van U zijn alle dingen Aandoenlijk lied van Jan de Liefde, z'n tijd ver vooruit. Met de oorspronkelijke melodie uit 1849 (van Jan de Liefde uit de bundel Zangstukje voor scholen en huisgezinnen). Drie-stemmig te zingen met/door kinderen.		LB1973, geza. 465 webpagina
Vergeef o Heer dat duizendvoud Een eerlijk oecumenisch lied, dat niet alleen naar anderen wijst.		LB1973, gez. 307 webpagina
Verheft de Heer die ons verheft Inge Lievaart: Een ietwat geconstrueerde tekst (rond beeldende werkwoorden), maar dichterlijk geslaagd.		Contrafacten (1988)
*Verheugt u christenen tesaam* [Nun freut euch, lieben Christen g'mein) Luthers eerste vrije geestelijke lied: een geloofsballade.		LB1973, gez. 402 webpagina
*Weer heeft de zon het werk gedaan* [Der lieben Sonne Licht und Pracht] Schemelli's Gesangbuch 1736, nr 39 Melodie en baslijn worden aan J.S. Bach toegeschreven. (vertaling Ad den Besten)		Een plaats ontzegd webpagina
*Wees gegroet gij eersteling der dagen* [J.J.L. ten Kate] Paaslied dat de sabbatsrust meeneemt. Ooit geschreven voor 'Steenbeek' (Heldring's opvanghuis voor meisjes), met interessante tekstvariant en opstel van W. Barnard.		LB1973, gez 221 webpagina met achtergrondinfo
*Wie maar de goede God laat zorgen* Niet zo gemakkelijk te vertalen klassieker		webpagina meerdere tekstversies LB1973, gez. 429 LB2013, nr. 905
*Wie zich hovaardig heffen* Mooi lied op dito wijs [Von Gott will ich nicht lassen]		LB1973, gez. 107 webpagina
Wij loven u, wij leven van uw barmhartigheid Vrijmoedige bewerking van Psalm 8 door J.W. Schulte Nordholt. Subtiele maar sterke actualisering)		Contrafacten (1988) naar Psalm 8 cantorij
Zie hoe Eden weer begint te Bethlehem Gedeelte van een Grieks (orthodox) Kerslied, van Romanos de zanger ca. 485 - ca. 560): Kom en zie hoe Bethlehem Eden weer opent. melodie van 'Kom tot ons de wereld wacht' (vertaling: JWS)		Een plaats ontzegd webpagina Kerstlied Grieks-orthodox
Zing mijn tong, bezing dit teken [pange lingua gloriosa Crux fidelis] Omwille van het historisch besef dient dit lied van Venantius Fortunatus gewoon in een christelijk liedboek te staan. Over Goede Vrijdag, en de link tussen het kruis van Christus en de boom des levens. Hier met een zingbare Engelse melodie (toepasselijk; Holy-wood' geheten.)		LB1973, gez. 186 webpagina met duiding cantorij (Goedevrijdag) + alternatieve melodie
Zingt een nieuw lied voor God de Here In Liedboek 2013 heeft men het 2de couplet geschrapt. Hier de originele complete tekst (met 4de couplet en meervouds-t)		LB1973, gez. 320 - 4 coupletten LB2013, lied 971 - 3 coupetten
Zoals een bloem zijn kelk heft naar de zon Dit fraaie gedicht van Jaap Zijlstra op de melodie die hij in zijn hoofd had toen de woorden tot hem kwamen en vleugels kregen (Psalm 119)		LB2013, lied 220 melodie van Psalm 119

- Contrafacten. een keuze uit de psalm-zettingen van Heinrich Schütz, met nieuwe Nederlandse teksten van... ed. Ad den Besten, Jan van Biezen (Stichting Centrum voor de Kerkzang, Den Haag, 1988)
- Een plaats ontzegd... 64 liederen uit het concept van de gezangencommissie, uitgave 'Instituut voor Liturgiewetenschap van de RU Groningen - serie 'Liturgie en Kunst', nr. 1 (Bosch & Keuning, Baarn, 1983)
- Tussentijds. Aanvullend liedboek bij het Liedboek voor de Kerken, Kok-Kampen, 2005. [Selectie door ISK van de liedproductie 'na het liedboek', o.a. uit de 8 deeltjes van Zingend Geloven. De eerste druk werd ontsierd door storende spel- en muzieknotatie-fouten]