De Christuskirche - het gebouw

voor meer gegevens over de Duitse gemeente (mensen) en de lotgevallen van het gebouw na WO I, zie christuskirche2.htm

• Afmetingen en plattegrond van het perceel
• Het houten gewelf en de zwitserse banken
• De glasramen (voor détail, zie aparte pagina)
• De 4 evangelisten, op linnen geschilderd (Albrecht de Vriendt)
• Schilderijen (o.a. Juliaan de Vriendt)
• De muurteksten
• De totale kosten

[interieurfoto, 1904 - de Bexstraat loopt dus links langs de kerk]

• Klik op de link voor biografische gegevens omtrent de architect J. Hertogs: (1861-1930). Als relatieve jongeling heeft hij drie ‘godshuizen’ tegelijk mogen bouwen...: een Duits-Lutherse, een Vlaams-evangelische en een Joodse-sefardische (ingewijd in omgekeerde volgorde).
  • Christuskirche (Bexstraat 9) – inwijding 1 november 1893
  • Vlaamse Evangelische Kerk (Bexstraat 13) – inwijding 29 oktober 1893
  • Synagoge Shomre Hadass (Bouwmeesterstraat) – inwijding 7 september 1893
• De link tussen deze gemeenschappen en de architect verdient een apart onderzoek. 

De afmetingen van de kerk waren: 33.50 m lang, 13,50 m. breed, 18 m. hoog. De buitenhoogte van het dak: 23 m. De torenspits haalde 59.50 m. De gehele lengte van de façade inclusief de beide huizen (Küsterhaus r. Pfarrhaus l. ) bedroeg 57.50 m. Oppervlakte van de grond: 1172 m² . Ziehier de plattegrond. [bewoners van de Rembrandtstraat hebben mij gemeld dat een deel van de tuinmuur - achter het Pfarrhaus - er nog staat]

Het houten gewelf was ontworpen op grond van tekeningen uit de Westminster Hall in Londen. De banken waren naar zwitsers model wat rugleuning betreft omkeerbaar [evenals de banken in de protestantse Kerk aan de Lange Winkelstraat] en voorzien van parapluklemmen. De torenklok had 3 wijzerplaten (oost-zuid-west) en sloeg halve en hele uren. Het altaar, de doopvont en het liederenbord waren geleverd door de beeldhouwer Pierre Peeters.

Aantal vaste zitplaatsen: 350-450. Bij concerten en andere gelegenheden konden op veilige manier 900 zitplaatsen gecreëerd worden. Daarbij konden nog 100-200 personen op de orgelgalerij geplaatst worden en in de drie loggia terzijde.

In het koor bevonden zich drie glasramen, geschonken door gemeenteleden (von Bary: middelste venster -- echtpaar Rhodius-Schoeller: beide andere), vervaardigd in de ‘königl. Hofglasmalerei’ Zettler te München. Daaronder bevonden zich afbeeldingen van de 4 evangelisten, op linnen geschilderd door Albr. de Vriendt (directeur Koninklijke Academie van Antwerpen) – eveneens ‘gestiftet’ (geschonken/gesponsord) door gemeenteleden (Schuchard, Fuhrmann-Hardt, von Bary-Merrill).

Ook bevond zich nog een schilderij van de gekruisigde Christus van de hand van Juliaan de Vriendt in de kerk en boven het portaal een Christusfiguur naar Thorwaldsen (geschonken door Alex. Wüst). De binnenschildering van de kerk was gedaan door de schilder J. Baetens, het koor in 1896 en het schip in 1899. Een médaillon bevindt zich boven de kansel (het lam Gods) en boven de doopvont (duif) - op de foto hierboven nog vagelijk zichtbaar. Verdere schenkingen: avondmaalszilver: fam. Schmid-Kreglinger & Schulte-Hülsenbeck; orgel door fam. Konitzky, twee koorstoelen door bruidspaar Hardt-Fuhrmann.
 

Opvallend zijn nog de vele geschilderde muurteksten:

• boven de boog van het koor: Joh 3:16 Also hat Gott die Welt geliebt, dass er seinen eingeborenen Sohn gab, auf dass Alle die an Ihn glauben, nicht verloren werden, sondern das ewige Leben haben.
• boven het orgel: Ein feste Burg ist unser Gott, ein gute Wehr und Waffen.
• naast het orgel (r): Ps 103:2 & 3: Lobe den Herrn, meine Seele, und vergiss nicht, was Er dir Gutes getan hat, der Dir alle Deine Sünden vergibt und heilet alle Deine Gebrechen.
• naast het orgel (l): Apg (Hd) 4:12: Es ist keinem Andern Heil, ist auch kein andrer Name den Menschen gegeben, darinnen wir selig werden, denn allein der Name Jesus Christus.
• boven de middelste deur: Joh 20:19: Friede sei mit Euch.
• boven de deur (r): 1Petr 1:25: Das Wort Gottes bleibet in der Ewigkeit.
• boven de deur (l): in necessariis unitas, in dubiis libertas, in omnibus caritas.
• in de boog portaal buiten: Mt 11:28 Kommet her zu mir, Alle, die ihr mühselig und beladen seid, ich will euch erquicken.

Het Kostershuis (rechts van de kerk, van de straatzijde gezien) bevat een groot klas- of vergaderlokaal en biedt onderdak voor een kostersgezin (gelijkvloers/souterrain?). Op de eerste verdieping is een woning voor een diakones. Evt. kon er ter rechterzijde nog uitgebouwd worden (dit is nooit gebeurd: hier was een poort en een doorgang, waar in de jaren '60 een bierbrouwer zijn opslagruimte had).

de Pastorij (links van de kerk, van de straatzijde gezien) had 10 verwarmde kamers, een hof met een open tuinhuisje.Vanuit de studeerkamer kon je rechtstreeks naar de sacristie (naast het koor), vanwaaruit je de kansel op kon; een andere deur leidde vanuit de studeerkamer naar het 10m. lange archief van de kerk (in de ‘voorbouw’).

totale kosten: frs. 256.135,33 waarvan

• terrein 54.810,15
• bouw 147.708,78
• inrichting 12.000,00
• totaal 214.518,93

• terrein 12.936
• bouw 28.680,40
• totaal 41.616,40

Van dit bedrag is door de leden bijeengebracht: 155.352,29. Naar het toenmalige gebruik is het resterende bedrag 100.820,14 in drie gelijke delen (33.603,38) opgebracht door de stad Antwerpen, de provincie Antwerpen en de Belgische Staat, omdat de kerkgemeenschap inmiddels ook officieel erkend was als 'tweede Duitstalige kerk van Antwerpen' (naast die van de Lange Winkelstraat)

Antwerpen, erfgoedweekend 2003 (26 & 27 april); update 2010, 2015.

Dick Wursten

bron: N.N., Der Gemeinde der Christuskirche in Antwerpen zu Nutz und Ehren, Antwerpen 1904