|
|
|||||||||||||||||||
|
|
Albert Schweitzer Memorial
100 jaar Lambarene, teksten bij het
herdenkingsconcert in de kerk van de Lange Winkelstraat (13 12 2013)
1913 gingen Albert Schweitzer en Helene Bresslau (met 2000 Goldmark op zak) naar Afrika, Lambarene in Gabon, toen de noordelijke provincie van Frans Congo. 70 kisten medizinischen Gepäcks waren vooruitgestuurd, ingezameld en bekostigd door Schweitzer en zijn vriendenkring. Het kippenhok van de missiepost was zijn eerste consultatieruimte. Het was de enige dokterspost in 1000 m2. Hier formuleerde hij zijn ethiek van de Eerbied voor het Leven.
Hij gebruikte de opbrengst van zijn boeken en vooral zijn concertreizen (zijn faam als Bachspecialist). Muziek was zijn leven, het zat hem in de genen. Zonder muziek kon hij niet leven (zie onder over Bach als ‘filosoof’). Beroemd is in het hospitaal zijn tropenbestendige piano met voetpedaal. Het geplande orgelconcert kon niet doorgaan. Vandaar nu het concert met negentiende eeuwse Duitse kamermuziek. (cultuur waarin Albert en Helene – zijn vrouw – opgroeiden en leefden (inademden)
HOE / Waarom / KWAM HIJ in LAMBARENE TERECHT ?
De schrijnende tegenstelling tussen zijn eigen gelukkige leven en het leed dat zoveel mensen (en andere levende wezens) moesten dragen, ervoer hij van jongs af al als principieel onacceptabel. Toen hij op een stralende morgen in de pinkstervakantie 1896 wakker werd, overviel hem de gedachte dat hij het hem geschonken geluk niet als een vanzelfsprekend bezit voor zich zelf mocht houden maar dat hij verplicht was er iets van aan anderen te schenken, overeenkomstig de prediking van Jezus, zoals deze o.a. doorklinkt in de gelijkenissen van de barmhartige Samaritaan en van de rijke man en de arme Lazarus. Dus meende hij slechts tot zijn 30ste jaar te mogen leven voor wetenschap en kunst en nam hij het besluit zich vervolgens geheel te wijden aan humanitaire hulpverlening. Aanvankelijk wist hij niet welk soort werk hij zou kiezen. Een artikel in het blad van het Parijse zendingsgenootschap over de noden van de zending in de Noordelijke Congo (maakte aan deze onzekerheid een einde. Hij besloot zich te bekwamen tot zendingsarts in Afrika. Daartoe studeerde hij 1905-'12 medicijnen. Ook in deze faculteit verwierf hij de doctorsgraad en wel op een studie over de medisch-psychiatrische beoordeling van Jezus. In 1912 trouwde hij met Helene Breslau. Na enige moeite kreeg hij van het Parijse zendingsgenootschap gedaan, dat hij op eigen kosten op de grond van het genootschap in Gabon een medische hulppost mocht inrichten in de buurt van Lambarene aan de rivier de Ogowe. Zijn eerste verblijf in de Kongo duurde van 1913 tot 1917. In deze jaren werd de basis gelegd voor de nederzetting waar de lijders aan allerlei tropische kwalen in de loop der jaren verpleging en genezing hebben gevonden. Tijdens zijn eerste verblijf in Europa schreef Schweitzer enkele nieuwe boeken, o.a. van cultuurfilosofisthe aard en verzamelde hij geld voor zijn medische werk in Lambarene met orgelconcerten in verschillende landen. Van 1924-1927 was hij voor de tweede keer werkzaam in Afrika. Daarna heeft hij zijn medische arbeid met onuitputtelijke energie voortgezet gedurende langere of kortere perioden, die afgewisseld werden met een verblijf in Europa voor ontspanning, het schrijven van nieuwe boeken en het afhandelen van de zakelijke, technische en financiële problemen die aan zijn onderneming verbonden waren. Het langste verblijf in Lambarene was tijdens de tweede wereldoorlog.
Uit de brieven: Helene Bresslau. (grote geheime, want niet sociaal toen niet opportune liefde. Jarenlang in het geheim ‘verbonden’).
Eerst denkt Albert (in samenspraak met Helene) dat de persoonlijk opvang en begeleiding van kansarme jongeren misschien zijn manier kan zijn om vanaf z’n 30ste (1905) zijn leven te geven voor anderen. Eind oktober 1904 is hij in Antwerpen, o.a. voor een orgelconcert in de Christuskirche (Bexstraat 9). Hij schrijft een brief aan Helene, want zijn plannen op dat punt zijn gefnuikt.
paar brieffragmenten
Helene Bresslau, 1879 – 1957 Filantrope en medische pionier. Samen met haar echtgenoot, Albert Schweitzer, stichtte zij het missiehospitaal in Lambarene. Helene was dochter van een Joodse professor aan de Universiteit van Straatsburg, die zijn kinderen christelijke liet dopen. Ze was sportief en zeer intelligent. Ze had kunstgeschiedenis, filosofie en theologie gestudeerd. Zij ontmoette Albert Schweitzer via gezamenlijke vrienden in 1898. Albert deed de inzegening van het huwelijk van haar vriendin.... Ze werden vrienden. Albert deelde met haar zijn engagement en in volkomen vrijheid engageerde zij zich ook. In een lang uitgesponnen briefwisseling (vanaf 1902) correspondeerden, comminuceerden zij en groeiden naar elkaar toe. Ze werkte als gouvernante in Engeland (1902-1903) en als vertaalster (Russisc). Zij studeerde verpleegkunde en werd anesthesist. (met het oog op…) Van 1905 tot 1909 was Helene inspectrice van de Straatsburgse weeshuizen en stichtte in 1908 het eerste (?) Europese opvanghuis voor ongehuwde moeders. Op 18 juni 1912 trouwde we met Albert Schweitzer en vertrok samen met hem in 1913 naar Lambarene. Tijdens de barre omstandigheden in het interneringskamp (De Schweitzers waren Duitsers in een Franse kolonie) ontwikkelde Helene tuberculose> Ze genas maar was fysiek voorgoed verzwakt. De geboorte van een dochter (Rhena) in 1919 verzwakte haar nog meer en leidde ertoe dat ze in Europa moest gaan wonen (Konigsfeld). Toen de nazi’s aan de macht kwamen verhuisden ze naar Lausanne (Helena was Joodse nietwaar). In 1937 verhuisde ze naar New York , vanwaaruit ze de fondswerving in de USA op poten zette. In 1940 keerde ze terug naar Lambarene, waar ze samen met haar man tot 1946 werkte aan en in het hospitaal, dat imiddels was uitgegroeid tot een volledig dorp. Ze bezocht Lambarene het laatste in 1956. (bron: Bob Hufford)
Voor de meesten van ons is Bach een musicus, Goethe een dichter etc. artiesten, geen filosofen. Schweitzer zag dat helemaal anders. Hij ziet geen hokjes, hij ziet alleen maar mensen, die bezig zijn met het leven en daar iets mee doen. En terwijl ze leven, maken ze een statement over het leven, door de wat ze doen, wie ze zijn. (My life is my Argument, zo formuleerde Schweitzer het zelf eens, toen hij zijn ethiek moest verdedigen). Mensen zijn mensen en door de expressies van hun leven, hun kunst, hun denken, hun handelen, dragen zij dragen ideeën over. Evenzeer als Jezus en Paulus, als Socrates en Kant, zijn in het aanvoelen van Schweitzer ook Bach en Goethe bezig geweest met ‘ideas regarding the spiritual aspect of human existence’ Drie criteria voor een goede filosofie volgens J.W. von Goethe 1. Benadert het de natuur zonder voor-opgezette ideeën? 2. Sluit het een diepgaand ethisch handelen in ? 3. Heeft het de moed om – wanneer onderzoek en denken er niet uitkomen, toe te geven dat er mysteries zijn die niet gepeild kunnen worden ? [Indien niet – presenteren zij een systeem dat alles verklaren wil – dan is dat dus slechte filosofie].
Voor Schweitzer leidde de erkenning van de beperkingen van het rationale denken tot een hernieuwde aandacht voor ethiek, dat wil zeggen: hoe staan wij in het leven als dat leven zelf een mysterie is en blijft.
De term: Eerbied voor het leven, Ehr-furcht vor dem Leben : = vreze, ontzag voor een kracht die je niet bevat, maar die jou omvat: leven
"Wahre Philosophie muß von der unmittelbarsten und umfassendsten Tatsache des Bewußtseins ausgehen. Diese lautet: Ich bin Leben, das leben will, inmitten von Leben, das leben will."
Der Wille: geen ‘ik wil dat’, daar heb je niets te willen in die zin. Typisch Duits woord. Drive, urge, oerkracht (vgl. de manier waarop Schopenhauer, Nietzsche, Adler ook spreken van Wille zur Leben, Wille zur Macht). Schweitzer kritiseert de abstract manier waarop veel filosofie te werk gaat, bijv door Descartes’ “cogito” argument op de korrel te nemen.
Dus niet: 1. doden, kwetsen, forceren; 2. verachten, ongevoelig zijn, onverschillig; 3 niet het leven benaderen als heerser, dwinger, uitbater (niets heer=slaaf); 4 gedachteloosheid, zelfzucht, verdinglichung; Constante ‘bedachtsamkeit’ , thoughtfulness, mindfulness. Hij zocht een formule waarop hij dit ethisch aanvoelen zou kunnen brengen... Die werd hem 'gegeven'.
Goed is: Leben erhalten, Leben fördern, entwickelbares Leben auf seinen höchsten Wert bringen. Slecht is: Leben vernichten, Leben schädigen, entwickelbares Leben niederhalten. En dat geldt dan voor het leven van Mensen, dieren und planten.
|
||||||||||||||||||
   |
